25 Ιανουαρίου – Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Από τους Θεολογικούς του Λόγους

Α. Προϋποθέσεις της αληθινής Θεολογίας.

« Δεν είναι «δουλειά» του καθενός, ταλαίπωροι, να φιλοσοφεί περί Θεού! Δεν είναι του καθενός! Δεν είναι τόσο «φθηνό» το πράγμα· ούτε και (κάτι που μπορούν να το κάμουν) αυτοί που σύρονται κατά γής (οι εμπαθείς). Και θα προσθέσω. Ούτε πάντοτε! Ούτε σε όλους! Ούτε καθ’ όλα (είναι αυτό κατορθωτό), αλλά μερικές μόνο φορές! Και από μερικούς! Και σε ένα περιωρισμένο μέτρο.

            Και όχι σε όλους μεν· διότι

Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

  Εορτάζει στις 25 Ιανουαρίου εκάστου έτους.

Θεοῦ γινώσκειν ὀρθοδόξως οὐσίαν,

Χριστιανοῖς λεγάτον ἐκ Γρηγορίου.

Εἰκάδι Γρηγόριος Θεορήμων ἔκθανε πέμπτῃ.

Βιογραφία

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε το 329 μ.Χ. στην Αριανζό, κωμόπολη της Καππαδοκίας, από τον Γρηγόριο, επίσκοπο Ναζιανζού (1η Ιανουαρίου) και την Νόννα (5 Αυγούστου).

Έχει δύο αδέρφια: τον Καισάρειο (βλέπε 9 Μαρτίου) και τη πασίγνωστη για την ευσέβειά της αδερφή Γοργονία (βλέπε 23 Φεβρουαρίου).

Στη Ναζιανζό, διδάσκεται τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ενώ τη μέση στη Καισάρεια, όπου γνωρίζεται με το συμμαθητή του Μέγα Βασίλειο (βλέπε 1 Ιανουαρίου).

Έπειτα, πηγαίνει κοντά σε περίφημους διδασκάλους της ρητορικής στη Παλαιστίνη και στην Αλεξάνδρεια και, τέλος, στα Πανεπιστήμια της Αθήνας. Οι σπουδές του διήρκεσαν 13 ολόκληρα χρόνια (από 17 έως 30 ετών).

Μετά τις σπουδές στην Αθήνα ο Γρηγόριος επιστρέφει στη πατρίδα του μονολότι του πρόσφεραν έδρα Καθηγητή Πανεπιστημίου.

Τα τρία φώτα

Όταν αναφέρω τον Θεόν, ας σας φωτίζουν ένα και, ταυτοχρόνως,τρία φώτα. Τρία μεν λόγω των ιδιοτήτων, δηλαδή των υποστάσεων, εάν προτιμά κανείς να τους ονομάζη έτσι, η των προσώπων (διότι δεν πρόκειται να φιλονικήσωμεν διά τα ονόματα, όταν οι λέξεις έχουν την ίδιαν σιημασίαν). Ένα δε λόγω της ενότητος της ουσίας, δηλαδή της θεότητας. Διότι διαιρούνται, ενώ παραμένουν αδιαίρετα, διά να το είπω έτσι, και ενώνονται, ενώ παραμένουν διηρημένα. Διότι η θεότης είναι εν, το οποίον διακρίνεται εις τρία, και τρία τα οποία είναι ένα. Εκείνα εις τα οποία υπάρχει η θεότης, η διά να ακριβολογήσω περισσότερον, εκείνα τα οποία αποτελούν την θεότητα. Θα αποφύγωμεν δε τας υπερβολάς και τας παραλείψεις, χωρίς να κάμωμεν ούτε την ένωσιν σύγχυσιν, ούτε την διαίρεσιν αποξένωσιν. Διότι διά ποίον λόγον θα πρέπει η να συγχωνεύωμεν κακώς τον Θεόν η να τον διαχωρίζωμεν εις άνισα πρόσωπα;

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Σήμερα η Εκκλησία εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Ο άγιος Γρηγόριος είναι ένας από τους τρεις μεγάλους ιεράρχες και οικουμενικούς διδασκάλους της Εκκλησίας μαζί με τον Μέγα Βασίλειο και τον Ιωάννη το Χρυσόστομο. Μετά τον απόστολο και ευαγγελιστή Ιωάννη, είναι ο δεύτερος στον οποίο η Εκκλησία απένειμε τον τίτλο του Θεολόγου, ο τρίτος είναι ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος. Ο άγιος Γρηγόριος ειδικώτερα είναι ο τριαδικός θεολόγος, γιατί σε κάθε του λόγο κεντρική διδασκαλία του είναι πάντα το μυστήριο της Αγίας Τριάδος. Στον πέμπτο θεολογικό λόγο του γράφει, οι πιστοί «προσκυνούσι τον Πατέρα, τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα, μίαν Θεότητα…».

Το μέγα πλούτος

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

Άλλοι λατρεύουν το χρυσάφι, άλλοι τ’ ασήμι και κάποιοι τα κατάφορτα

τραπέζια, αστεία παιχνίδια της ζωής,

Άλλοι τ’ ωραία μετάξια, τούτοι τ’ αγροκτήματα,

το στάρι όπου καρπίζει, εκείνοι τα κοπάδια με τα ζωντανά.

Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος «Οι μεταφράσεις των λειτουργικών κειμένων»

Tον τελευταίο καιρό επιτείνεται μια τάση που παρετηρείτο και παλαιότερα, δηλαδή επικρατεί μια «φρενίτις» μεταφράσεων των λειτουργικών κειμένων και μάλιστα των λειτουργικών ευχών με απρόβλεπτες συνέπειες.

Ο άγιος Γρηγόριος στέλνει μια επιστολή σε πνευματική του θυγατέρα…

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έστειλε σε μια πνευματική του θυγατέρα , ( την Ολυμπιάδα) ,την κατωτέρω επιστολή σα « δώρο » για τον γάμο της, που μόλις τέλεσε. Η κατωτέρω επιστολή έχει βάθος Θεολογίας και ψυχολογίας. Και πάνω απ’; όλα δίνει στη σύζυγο πολύτιμες συμβουλές για έναν πετυχημένο γάμο.

Γράφει λοιπόν ο Άγιος:

« Κόρη μου, στους γάμους σου εγώ ο πνευματικός σου πατέρας, ο Γρηγόριος, σου κάνω δώρο τούτο το ποίημα. Και είναι ό,τι καλλίτερο η συμβουλή του πατέρα:

Άκου λοιπόν Ολυμπιάδα μου :

Η ωφέλεια από τα μνημόσυνα (Οσίου Ιωάννου του Δαμασκηνού)

Ένας άγγελος ζυγίζει ψυχές και διώχνει τον δαίμονα που προσπαθεί να αρπάξει μία. Πίνακας του ιταλού ζωγράφου Guariento (μέσα 14ου αιώνα).

Μ’ αυτό το έργο του ο μεγάλος άγιος και θεολόγος του 8ου αιώνα συνοψίζει τη διδασκαλία της Εκκλησία μας για τα μνημόσυνα και, χρησιμοποιώντας πλήθος πατερικών μαρτυριών, απαντά σε πολλά ερωτήματα, που σχετίζονται με την ιστορική προέλευση, τη σημασία και τη σκοπιμότητά τους.

Πρόλογος

Σύμφωνα με ομόφωνη αγιοπατερική μαρτυρία την οποία επιβεβαιώνει αδιάκοπη εκκλησιαστική παράδοση αιώνων, οι ειδικές ευχές για τους νεκρούς θεσπίστηκαν από τους αγίους αποστόλους (1). H θέσπιση αυτή έχει δύο βασικά δογματικά θεμέλια: α) την έννοια της Εκκλησίας ως κοινωνίας αγίων, που αποτελείται όχι μόνο από τους ζωντανούς αλλά και τους «κεκοιμημένους» χριστιανούς και β) την πίστη στη μεταθανάτια ζωή, την ανάσταση και την τελική κρίση.

Επιπλέoν, η διδασκαλία και η διαχρονική πράξη της Εκκλησίας, μας προτρέπουν να εκδηλώνουμε τη μέριμνα μας για την ανάπαυση μιας ψυχής όχι μόνο με προσευχές, αλλά και με έργα αγάπης. Έτσι, οι Αποστολικές Διαταγές παραγγέλνουν να προσφέρονται στους φτωχούς ορισμένα από τα υπάρχοντα του νεκρού στη μνήμη του. Και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, συμβουλεύει να κάνουμε τέτοιες αγαθοεργίες, «ώστε, αν μεν ο νεκρός είναι αμαρτωλός, ν’ απαλλαγεί από τις αμαρτίες του· και αν είναι δίκαιος, να λάβει μεγαλύτερο μισθό και ανταπόδοση». Οι προσευχές, από το άλλο μέρος, για τους νεκρούς περιλαμβάνουν τόσο την μνημόνευση των ονομάτων τους στις θείες λειτουργίες, όσο και την τέλεση ειδικών ακολουθιών, των μνημοσύνων.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ (Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου)

Μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί δύο μεταθέσεις του τρόπου της ζωής μας, που έμειναν περίφημοι ανά τους αιώνες και ονομάζονται «οι Δύο Διαθήκες» ή «σεισμοί της γης», επειδή αποτελούν μία τόσο σοβαρή πραγματικότητα. Η μία είναι η μετάθεση από τα είδωλα στο Νόμο. Η άλλη από το Νόμο στο Ευαγγέλιο.

Ακόμη όμως μας έχει προαναγγελθεί και ένας τρίτος σεισμός: η μετάστασή μας από τα εδώ στα εκεί, στα μη κινούμενα, στα μη σαλευόμενα. (δηλαδή η Δευτέρα Παρουσία)

Το ίδιο έπαθαν και οι δύο Διαθήκες. Τι έπαθαν; Δεν καταργήθηκαν αμέσως· ούτε με την πρώτη κίνηση, που έγινε προς το σκοπό αυτό. Και γιατί; Για να μη εκβιασθούμε, αλλά να πεισθούμε. Γιατί όπως ξέρεις το ακούσιο δεν είναι ποτέ κάτι μόνιμο, όπως δεν είναι και τα ρεύματα ή τα φυτά που συγκρατούνται με βία. Αντιθέτως το εκούσιο είναι και πιο μόνιμο και πιο ασφαλές. Το ένα είναι έργο εκείνου που μας πειθανάγκασε· το άλλο είναι δικό μας. Το ένα είναι ένδειξη της επιείκειας του Θεού· ενώ το άλλο εξουσίας τυραννικής. Και ακριβώς γι’ αυτό νόμισε, ότι είναι σωστό να μας κάνει, έστω και χωρίς να το θέλουμε, το καλό· την πραγματική του όμως ευεργεσία θα μας τη δώσει μόνο αν το θελήσουμε. Γι’ αυτό και, παιδαγωγικά και θεραπευτικά, άλλα μεν από τα πατροπαράδοτα έθιμα τα καταδικάζει και άλλα, υποχωρώντας λίγο σ’ εκείνα που αποσκοπούν στην ηδονή, τα ανέχεται, όπως και οι ιατροί κάνουν στους αρρώστους για να γίνει με τα έμπλαστρά τους φανερό στους συνετούς ότι η δηλητηρίαση από τα φάρμακα θεραπεύεται με άλλα φάρμακα καλύτερα. Πραγματικά η μετάθεση από εκείνα, που έχουν γίνει πια αντικείμενο μεγάλης τιμής λόγω της συνήθειας και του μακρού χρόνου, δεν είναι και τόσο εύκολη!