Ιερα Μονή Κωσταμονίτου (ή Κασταμονίτου) – The Holy Monastery of Kostamonitou (or Kastamonitou)

Ιερα Μονή Κωσταμονίτου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Kostamonitou. External view.

Ιδρύθηκε κατά το πρώτο μισό του 11ου αι. από κάποιον καταγόμενο από τήν Κασταμονή της Μικράς Ασίας, στον οποίο οφείλει και το όνομά της. Νεώτερος κτήτορας είναι η σύζυγος του Αλή Πασά κυρά Βασιλική, με χρηματοδότηση της οποίας ανοικοδομήθηκε μεγάλο μέρος της Μονής κατά τα έτη 1819-1820. Το Καθολικό, τιμώμενο στον πρωτομάρτυρα, Στέφανο, κτίσθηκε το 1867 και είναι το τέταρτο στη σειρά πού οικοδομήθηκε στην ίδια θέση. Τα σημαντικώτερα από τα κειμήλια είναι οι τρεις θαυματουργές εικόνες: του αγίου Στεφάνου, της Οδηγήτριας και της Αντιφωνήτριας.

Ιερα Μονή Αγίου Παντελεήμονος – The Holy Monastery of Saint Panteleimon

Η Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Saint Panteleimon. External view.

Ιδρύθηκε πριν το τέλος του 10ου αι. στη ορεινή θέση όπου σήμερα το λεγόμενο «Παλιομονάστηρο». Λεγόταν και Μονή «του Θεσσαλονικέως». Φαίνεται ότι από πολύ νωρίς συνηθιζόταν να μονάζουν σ΄ αυτήν και ρώσοι μοναχοί. Το 1765 άρχισε η εγκατάλειψη της παλαιάς Μονής και η ίδρυση της νέας στην παραλία. Το κύριο κτηριακό συγκρότημα οικοδομήθηκε περί τις αρχές του 19ου αι. με χρηματοδότηση του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη.

Ιερά Μονή Εσφιγμένου – The Holy Monastery of Esphigmenou

Η Ιερά Μονή Εσφιγμένου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Esphigmenou. External view.

Ιδρύθηκε πριν τo τέλος το 10ου αι.. Πρωτοστάτησε στην επανάσταση της Χαλκιδικής 1821. Το Καθολικό, τιμώμενο στην Ανάληψη του Χριστού, κτίσθηκε κατά τα έτη 1810-1816 και τοιχογραφήθηκε το 1811, το 1818 και το 1841. Από τα κειμήλια της Μονής πρέπει να μνημονευθούν ο σταυρός ο λεγόμενος Πουλχερίας», η μικροψηφιδωτή εικόνα Χριστού και το υπ΄ αριθμό 14 χειρόγραφο με τις ογδόντα μικρογραφίες του.

Ιερα Μονή Οσίου Γρηγορίου – The Holy Monastery of Gregoriou

Ιερα Μονή Οσίου Γρηγορίου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Gregoriou. External view.

Ιδρύθηκε κατά το 14ο αι. από κάποιον όσιο Γρηγόριο. Ανασυγκροτήθηκε κατά το δεύτε¬ρο μισό του 18ου αι. και διπλασιάσθηκε το οικοδομικό συγκρότημα της κατά τα τέλη του 19ου αι. Το Καθολικό, τιμώμενο στον άγιο Νικόλαο, κτίσθηκε λίγο μετά τα μέσα του 18ου αι. και τοιχογραφήθηκε το 1779. Ο κοιμητηριακός ναός των αγίων Πάντων κτίσθηκε το 1724 και έχει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 1739. Η Μονή ανέπτυξε εξαιρετική δράση κατά το Μακεδoνικό Αγώνα, με το μετόχι της «Μπαλαμπάνι» της Σιθωνίας Χαλκιδικής, όπου σήμερα ο Νέος Μαρμαράς.

Ιερα Μονή Ξενοφώντος – The Holy Monastery of Xenophontos

Ιερά Μονή Ξενοφώντος. Πανοραμική άποψη. Holy Monastery of Xenophontos. A panorama view.

Ιδρύθηκε περί τα τέλη του 10ου αι. από τον όσιο Ξενοφώντα, ο οποίος φαίνεται ότι είχε την υποστήριξη του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου. Κατά τα τέλη του 18ου αι. διευρύνθηκε ο περίβολος και τριπλασιάσθηκε ο εντός των τειχών χώρος της Μονής. Το παλαιό Καθολικό τιμάται στον άγιο Γεώργιο (όπως και το νέο) και κτίσθηκε γύρω στο έτος 1000. Ο κυρίως ναός τοιχογραφήθηκε από τον Αντώνιο το 1544, η λιτή από κάποιο Θεοφάνη το 1564 και ο εξωνάρθηκας το 1637. Το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου είναι κτίσμα του 14ου αι. με τοιχογραφίες της ίδιας περιόδου. Οι τοιχογραφίες της Τράπεζας είναι έργο του 1496. Το νέο Καθολικό κτίσθηκε κατά τα έτη 1817-1837 και θεωρείται ως το μεγαλύτερο αγιορείτικο Καθολικό. Στα πολλά κειμήλια της Μονής ξεχωρίζουν οι δύο μεγάλες ψηφιδωτές εικόνες των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου και το ανάγλυφο σε στεατίτη εικονίδιο της Μεταμορφώσεως. Στην Ξενοφώντος υπάγεται και η Σκήτη του Ευαγγελισμού, η λεγόμενη και «Ξενοφωντινή».

Ιερα Μονή Σταυρονικήτα – The Holy Monastery of Stavronikita

Ιερα Μονή Σταυρονικήτα. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Stavronikita. External view.

Φαίνεται να είναι ίδρυμα των αρχών του 11ου αι., αλλά το 13ο αι. ερημώθηκε και αργότερα μετέπεσε σε τάξη κελλιού της Μονής Φιλοθέου. Το 1536 επανήλθε στην τάξη των Μονών με σιγίλλιο του πατριάρχη Ιερεμία του Α΄. Η ριζική αναδιοργάνωση της κατά τη δεκαετία του 1960, σήμανε την έναρξη μιας νέας εποχής για τα αγιορείτικα πράγματα. Το Καθολικό της, τιμώμενο στον άγιο Νικόλαο, φαίνεται να είναι κτίσμα του 11ου αι. επισκευασμένο ευθύς μετά την ανασυγκρότηση της Μονής και τοιχογραφημένο το 1546 από το σπουδαίο ζωγράφο Θεοφάνη τον Κρήτα. Στην Τράπεζα διατηρούνται τοιχογραφίες αποδιδόμενες και αυτές στο Θεοφάνη και τη συνοδεία του. Από τα σημαντικώτερα κειμήλια της Μονής είναι η ψηφιδωτή εικόνα του αγίου Νικολάου του επονομαζόμενου «ο Στρειδάς».

Ιερα Μονή Αγίου Παύλου – The Holy Monastery of Agiou Pavlou (St Paul)

Ιερα Μονή Αγίου Παύλου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Agiou Pavlou (St Paul). External view.

Ιδρύθηκε λίγα χρόνια πριν το 980 και ονομαζόταν Μονή του Αγίου Παύλου ή του Ξηροποτάμου. Κτήτοράς της φαίνεται να ήταν ο φημισμένος μοναχός Παύλος, πού ίδρυσε και τη Μονή του Αγίου Νικηφόρου, η οποία επίσης ονομαζόταν (και ονομάζεται) του Ξηροποτάμου. Το 14ο αι. μετατράπηκε σε κελλί της Μονής Ξηροποτάμου και περί το 1370 επανήλθε και πάλι στην τάξη των Μονών. Μεγάλος ευεργέτης της Μονής υπήρξε η σερβο-ελληνικής καταγωγής πριγκήπισσα Μαρία (Μάρω), σύζυγος του σουλτάνου Μουράτ Β΄ και μητέρα του Μωάμεθ του Πορθητού.