Ιερα Μονή Κωσταμονίτου (ή Κασταμονίτου) – The Holy Monastery of Kostamonitou (or Kastamonitou)

Ιερα Μονή Κωσταμονίτου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Kostamonitou. External view.

Ιδρύθηκε κατά το πρώτο μισό του 11ου αι. από κάποιον καταγόμενο από τήν Κασταμονή της Μικράς Ασίας, στον οποίο οφείλει και το όνομά της. Νεώτερος κτήτορας είναι η σύζυγος του Αλή Πασά κυρά Βασιλική, με χρηματοδότηση της οποίας ανοικοδομήθηκε μεγάλο μέρος της Μονής κατά τα έτη 1819-1820. Το Καθολικό, τιμώμενο στον πρωτομάρτυρα, Στέφανο, κτίσθηκε το 1867 και είναι το τέταρτο στη σειρά πού οικοδομήθηκε στην ίδια θέση. Τα σημαντικώτερα από τα κειμήλια είναι οι τρεις θαυματουργές εικόνες: του αγίου Στεφάνου, της Οδηγήτριας και της Αντιφωνήτριας.

Ιερα Μονή Αγίου Παντελεήμονος – The Holy Monastery of Saint Panteleimon

Η Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Saint Panteleimon. External view.

Ιδρύθηκε πριν το τέλος του 10ου αι. στη ορεινή θέση όπου σήμερα το λεγόμενο «Παλιομονάστηρο». Λεγόταν και Μονή «του Θεσσαλονικέως». Φαίνεται ότι από πολύ νωρίς συνηθιζόταν να μονάζουν σ΄ αυτήν και ρώσοι μοναχοί. Το 1765 άρχισε η εγκατάλειψη της παλαιάς Μονής και η ίδρυση της νέας στην παραλία. Το κύριο κτηριακό συγκρότημα οικοδομήθηκε περί τις αρχές του 19ου αι. με χρηματοδότηση του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη.

Ιερά Μονή Εσφιγμένου – The Holy Monastery of Esphigmenou

Η Ιερά Μονή Εσφιγμένου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Esphigmenou. External view.

Ιδρύθηκε πριν τo τέλος το 10ου αι.. Πρωτοστάτησε στην επανάσταση της Χαλκιδικής 1821. Το Καθολικό, τιμώμενο στην Ανάληψη του Χριστού, κτίσθηκε κατά τα έτη 1810-1816 και τοιχογραφήθηκε το 1811, το 1818 και το 1841. Από τα κειμήλια της Μονής πρέπει να μνημονευθούν ο σταυρός ο λεγόμενος Πουλχερίας», η μικροψηφιδωτή εικόνα Χριστού και το υπ΄ αριθμό 14 χειρόγραφο με τις ογδόντα μικρογραφίες του.

Ιερα Μονή Οσίου Γρηγορίου – The Holy Monastery of Gregoriou

Ιερα Μονή Οσίου Γρηγορίου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Gregoriou. External view.

Ιδρύθηκε κατά το 14ο αι. από κάποιον όσιο Γρηγόριο. Ανασυγκροτήθηκε κατά το δεύτε¬ρο μισό του 18ου αι. και διπλασιάσθηκε το οικοδομικό συγκρότημα της κατά τα τέλη του 19ου αι. Το Καθολικό, τιμώμενο στον άγιο Νικόλαο, κτίσθηκε λίγο μετά τα μέσα του 18ου αι. και τοιχογραφήθηκε το 1779. Ο κοιμητηριακός ναός των αγίων Πάντων κτίσθηκε το 1724 και έχει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 1739. Η Μονή ανέπτυξε εξαιρετική δράση κατά το Μακεδoνικό Αγώνα, με το μετόχι της «Μπαλαμπάνι» της Σιθωνίας Χαλκιδικής, όπου σήμερα ο Νέος Μαρμαράς.

Ιερα Μονή Ξενοφώντος – The Holy Monastery of Xenophontos

Ιερά Μονή Ξενοφώντος. Πανοραμική άποψη. Holy Monastery of Xenophontos. A panorama view.

Ιδρύθηκε περί τα τέλη του 10ου αι. από τον όσιο Ξενοφώντα, ο οποίος φαίνεται ότι είχε την υποστήριξη του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου. Κατά τα τέλη του 18ου αι. διευρύνθηκε ο περίβολος και τριπλασιάσθηκε ο εντός των τειχών χώρος της Μονής. Το παλαιό Καθολικό τιμάται στον άγιο Γεώργιο (όπως και το νέο) και κτίσθηκε γύρω στο έτος 1000. Ο κυρίως ναός τοιχογραφήθηκε από τον Αντώνιο το 1544, η λιτή από κάποιο Θεοφάνη το 1564 και ο εξωνάρθηκας το 1637. Το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου είναι κτίσμα του 14ου αι. με τοιχογραφίες της ίδιας περιόδου. Οι τοιχογραφίες της Τράπεζας είναι έργο του 1496. Το νέο Καθολικό κτίσθηκε κατά τα έτη 1817-1837 και θεωρείται ως το μεγαλύτερο αγιορείτικο Καθολικό. Στα πολλά κειμήλια της Μονής ξεχωρίζουν οι δύο μεγάλες ψηφιδωτές εικόνες των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου και το ανάγλυφο σε στεατίτη εικονίδιο της Μεταμορφώσεως. Στην Ξενοφώντος υπάγεται και η Σκήτη του Ευαγγελισμού, η λεγόμενη και «Ξενοφωντινή».

Ιερα Μονή Σταυρονικήτα – The Holy Monastery of Stavronikita

Ιερα Μονή Σταυρονικήτα. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Stavronikita. External view.

Φαίνεται να είναι ίδρυμα των αρχών του 11ου αι., αλλά το 13ο αι. ερημώθηκε και αργότερα μετέπεσε σε τάξη κελλιού της Μονής Φιλοθέου. Το 1536 επανήλθε στην τάξη των Μονών με σιγίλλιο του πατριάρχη Ιερεμία του Α΄. Η ριζική αναδιοργάνωση της κατά τη δεκαετία του 1960, σήμανε την έναρξη μιας νέας εποχής για τα αγιορείτικα πράγματα. Το Καθολικό της, τιμώμενο στον άγιο Νικόλαο, φαίνεται να είναι κτίσμα του 11ου αι. επισκευασμένο ευθύς μετά την ανασυγκρότηση της Μονής και τοιχογραφημένο το 1546 από το σπουδαίο ζωγράφο Θεοφάνη τον Κρήτα. Στην Τράπεζα διατηρούνται τοιχογραφίες αποδιδόμενες και αυτές στο Θεοφάνη και τη συνοδεία του. Από τα σημαντικώτερα κειμήλια της Μονής είναι η ψηφιδωτή εικόνα του αγίου Νικολάου του επονομαζόμενου «ο Στρειδάς».

Ιερα Μονή Αγίου Παύλου – The Holy Monastery of Agiou Pavlou (St Paul)

Ιερα Μονή Αγίου Παύλου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Agiou Pavlou (St Paul). External view.

Ιδρύθηκε λίγα χρόνια πριν το 980 και ονομαζόταν Μονή του Αγίου Παύλου ή του Ξηροποτάμου. Κτήτοράς της φαίνεται να ήταν ο φημισμένος μοναχός Παύλος, πού ίδρυσε και τη Μονή του Αγίου Νικηφόρου, η οποία επίσης ονομαζόταν (και ονομάζεται) του Ξηροποτάμου. Το 14ο αι. μετατράπηκε σε κελλί της Μονής Ξηροποτάμου και περί το 1370 επανήλθε και πάλι στην τάξη των Μονών. Μεγάλος ευεργέτης της Μονής υπήρξε η σερβο-ελληνικής καταγωγής πριγκήπισσα Μαρία (Μάρω), σύζυγος του σουλτάνου Μουράτ Β΄ και μητέρα του Μωάμεθ του Πορθητού.

Ιερα Μονή Σίμωνος Πέτρας – The Holy Monastery of Simonos Petras

Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Simonos Petras. External view.

Ιδρύθηκε περί το 1257 από τον ασκητή όσιο Σίμωνα, πάνω στη δυσπρόσιτη «πέτρα του Σίμωνος». Ανακαινίσθηκε περί το 1368 με δαπάνες του δεσπότη των Σερρών Ιωάννου Ούγκλεση. Το 1580, το 1622 και το 1891 η Μονή καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το Καθολικό, τιμώμενο στη Γέννηση του Χριστού, πρέπει να κτίσθηκε περί το 1600, καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1622, επισκευάσθηκε ευθύς αμέσως και τοιχογραφήθηκε το 1633.

Ιερα Μονή Φιλοθέου – The Holy Monastery of Filotheou

Η Ιερά Μονή Φιλοθέου. Πανοραμική εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Filotheou. A panorama view.

Πρώτη αναφορά της Μονής γίνεται σε έγγραφο του 1013, όταν ονομαζόταν «Μονή της Πτέρης» Δύο έτη αργότερα αναφέρεται με το σημερινό όνομά της, το οποίο φαίνεται να είναι το όνομα του κτήτορα. Κατά το 16ο αι., ηγούμενος της ήταν ο άγιος Διονύσιος ο οποίος αργότερα ίδρυσε τη Μονή του Αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο. Στη Φιλοθέου μόνασε κατά το 18ο αι. και ο πολύς, άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

Ιερα Μονή Καρακάλλου – The Holy Monastery of Karakallou

Η Ιερά Μονή Καρακάλλου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Karakallou. External view.

Φαίνεται ότι υπήρχε ήδη το 1018, αλλά μετά από πολλές περιπέτειες ανακαινίσθηκε από τους Παλαιολόγους κατά το 14ο αι. Το 16ο αι. ήταν καταστραμμένη από τους πειρατές και ξανακτίσθηκε από τον ηγεμόνα της Βλαχίας Πέτρο. Το Καθολικό, αφιερωμένο στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο, κτίσθηκε κατά τα έτη 1548-1563 και τοιχογραφήθηκε κατά τα έτη 1716, 1750 και 1763.

Ιερα Μονή Δοχειαρίου – The Holy Monastery of Docheiariou

Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Docheiariou. External view.

Ιδρύθηκε στις αρχές του 11ου αιώνος (πριν το 1013) στην περιοχή της σημερινής Δάφνης, τιμώμενη στο όνομα του αγίου Νικολάου. Στα μέσα του ίδιου αιώνα μεταφέρθηκε κάπου στη σημερινή θέση και περί τα τέλη του αιώνα αφιερώθηκε στον άγιο Μιχαήλ. Στις αρχές του 14ου αι. ήταν ήδη αφιερωμένη στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ. Το υπάρχον Καθολικό είναι κτίσμα του 16ου αι., με τοιχογραφίες του 1568, αποδιδόμενες στο ζωγράφο Τζώρτζη. Το σημαντικώτερο κειμήλιο της Μονής είναι η περίφημη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας η επονομαζόμενη «Γοργοεπήκοος».

Ιερα Μονή Ζωγράφου – The Holy Monastery of Zographou

Η Ιερά Μονή Ζωγράφου. Εξωτερική άποψη. Holy Monastery of Zographou. External view.

Ιδρύθηκε λίγο πριν το 980, προφανώς από κάποιο αγιογράφο ονομαζόμενο Γεώργιο. Από τα βυζαντινά χρόνια ήδη άρχισε να δημιουργείται η παράδοση να μονάζουν στη Ζωγράφου βούλγαροι μοναχοί, αλλά πάντα η Μονή ήταν επανδρωμένη με μοναχούς πολλών εθνοτήτων μόλις το 1845 επικράτησε η συνήθεια να χρησιμοποιείται μόνον η βουλγαρική γλώσσα στις ακολουθίες, ενώ μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν ισότιμα και η ελληνική. Το Καθολικό τιμάται στον άγιο Γεώργιο και είναι κτίσμα του 1801, με τοιχογραφίες του 1817.

Ιερα Μονή Κουτλουμουσίου – The Holy Monastery of Koutloumousiou

Η Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου. Εσωτερική άποψη από την Πύλη της Μονής. Holy Monastery of Koutloumousiou. Internal view from the Gate of the Monastery.

Ιδρύθηκε πριν το 1169, έτος κατά το οποίο μνημονεύεται για πρώτη φορά. Κατά δεύτερρο μισό του 14 αι., όταν ηγούμενος ήταν ο Χαρίτων ο Ίμβριος, η Μονή ενισχύθηκε πολύ και ανακαινίσθηκε με δαπάνες των μονών των παραδουνάβιων περιοχών. Αν και ο Χαρίτων έγινε μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας το 1372, συνέχισε να ηγουμενεύει στο Κουτλουμούσι, ευεργετώντας το και ρυθμίζοντας τις σχέσεις των ελλήνων και των ρουμάνων πού μόναζαν στη Μονή. Το Καθολικόν, τιμώμενο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, κτίσθηκε κατά το β΄ μισό του 14ου αι. Και τοιχογραφήθηκε έναν αιώνα αργότερα.

Ιερα Μονή Ξηροποτάμου – The Holy Monastery of Xeropotamou

Η Ιερά Μονή Ξηροποτάμου. Εσωτερική άποψη. Holy Monastery of Xeropotamou. Internal view.

Ιδρύθηκε πριν το 956 και πιθανώς πρόκειται για την παλαιότερη από τις σωζόμενες αγιορείτικες μονές. Λόγω του ασταθούς εδάφους στο οποίο οικοδομήθηκε, τα κτήρια της έπαθαν, και εξακολουθούν να παθαίνουν, σοβαρές ζημιές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Καθολικού της (τιμάται στη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα) το οποίο πρέπει να κτίσθηκε κατά το 10ο αι. Και ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων στα τέλη τοϋ 13ου αι., το 1445(;), στα μέσα του 16ου αι. και το 1763 από τον Καισάριο Δαπόντε. Τοιχογραφήθηκε το 1783.

Ιερα Μονή (Αγίου) Διονυσίου – The Holy Monastery of Dionysiou

Η Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου. Εξωτερική άποψη. The Holy Monastery of Dionysiou. External view.

Ιδρύθηκε λίγο μετά το 1370 από τον όσιο Διονύσιο, τον καταγόμενο από την Κορυσό της Καστοριάς, με χρηματοδότηση του αυτοκράτορα της Τραπεζούντος Αλεξίου Γ΄ Κομνηνού. Το 1520 κτίσθηκε ο πύργος, ύψους 25 μέτρων. Το 1535 καταστράφηκε από πυρκαγιά το μεγαλύτερο μέρος της Μονής. Το Καθολικό, τιμώμενο στο Γενέσιο του Προδρόμου, πρέπει να είναι κτίσμα του 1375, ανακαινισμένο μετά την πυρκαγιά. Τα ιδιόρρυθμα Τυπικαριά του φαίνεται να είναι τα παλαιότερα του είδους στο Άγιον Όρος

Ιερα Μονή Χιλανδαρίου (ή Χελανδαρίου) – The Holy Monastery of Chilandari (or Chelandari)

Η Ιερά Μονή Χιλανδαρίου (ή Χελανδαρίου). Πανοραμική εξωτερική άποψη. A panoramic view of the Holy Monastery of Chilandari (or Chelandari).

Ιδρύθηκε περί τα τέλη του 10ου αι. Το 1198 παραχωρήθηκε με χρυσόβουλλο του Αλεξίου Γ΄ στο σέρβο ηγεμόνα Στέφανο Νεμάνια και το γιο του, οι οποίοι μόναζαν τότε στο Βατοπαίδι με τα ονόματα Συμεών και Σάββας. Έκτοτε αποτελεί ένα από τα βασικώτερα πνευματικά κέντρα του σερβικού έθνους.

Ιερά Μονή Ιβήρων – The Holy Monastery of Iviron

Η Ιερά Μονή Ιβήρων. Εξωτερική άποψη. The Holy Monastery of Iviron. External view.

Ιδρύθηκε το 980, από τόν Ίβηρα ευγενή και δοξασμένο στρατηγό Ιωάννη Τορνίκιο, ο οποίος στην ουσία μεγάλωσε και μετονόμασε την παλαιά Μονή του Κλήμεντος πού παραχωρήθηκε σ΄ αυτόν, από το Βασίλειο Β΄. Από τη μονή του Κλήμεντος φαίνεται να σώζεται μόνο μέρος του Καθολικού, ενσωματωμένο στo παρεκκλήσι του Προδρόμου, πίσω από το σημερινό Καθολικό.

Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας – The Holy Monastery of the Great Lavra

Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας. Πανοραμική εξωτερική άποψη. A panoramic view of the Holy Monastery of the Great Lavra.

Ιδρύθηκε από τον άναμορφωτή του αθωνικού μοναχισμού, όσιο Αθανάσιο τον επονομασθέντα Αθωνίτη, περί το 963, με δαπάνες του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκα. Έχει τά πρωτεία στην τάξη των αγιορείτικων μονών και πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα οικοδομικά συγκροτήματα του Αγίου Όρους. Ο βασικός πυρήνας του Καθολικού της οικοδομήθηκε από τον Όσιο, περί το έτος 1000.