Βυζαντινές «διεθνείς» λέξεις

Δημήτριος Ντούρτας

Ως γνωστόν, η πλουσιότατη ελληνική μας γλώσσα χρησίμευσε και χρησιμεύει ακόμη ως αστείρευτο θησαυροφυλάκιο λέξεων για όλες τις δυτικές – και όχι μόνο- γλώσσες. Μεγάλος αριθμός επιστημονικών, φιλολογικών, τεχνολογικών και πολιτειακών όρων αποδίδεται σε πολλές γλώσσες με ελληνικές λέξεις. Ακόμη και λέξεις χρησιμοποιούμενες συχνά στην καθομιλουμένη των Δυτικών μας φίλων απηχούν την ελληνόγλωσση καταγωγή (καταστροφή – catastrophe, τηλέφωνο – telephone) ή ακόμη και ονόματα ζώων (ελέφαντας – elephant).

Κατά το Μεσαίωνα υπήρχαν πολλές πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ Βυζαντίου και Δύσης. Ιδιαίτερα κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα (μέχρι και τον 12ο αιώνα) η πολιτιστική ακτινοβολία του βυζαντινού ελληνισμού στη Δυτική Ευρώπη ήταν ισχυρότατη. Μέσα στα πλαίσια αυτής της επιρροής, οι χριστιανικοί λαοί της Δύσης (αλλά και οι Σλάβοι) δανείστηκαν αυτούσιες ελληνικές λέξεις ή μετέφρασαν απ’ τα ελληνικά στα λατινικά άλλες λέξεις για να δηλώσουν ότι και οι Βυζαντινοί. Παρακάτω θ’ αναφερθούν λίγα μόνο παραδείγματα τέτοιων δανείων.

Όσιος Παύλος ο Ξηροποταμηνός (10ος αι.) – 28 Ιουλίου

Ο άγιος Παύλος ο Ξηροποταμηνός. Τοιχογραφία του κυρ Μανουήλ Πανσέληνου από το Πρωτάτο των Καρυών (1290).

Υιός ευσεβών βυζαντινών αρχόντων, κατά τον βίο του «ύπατος των φιλοσόφων», που από νωρίς ασπάσθηκε την αρετή. Ως επαίτης αναχωρεί από την Κωνσταντινούπολη κι έρχεται αγνώριστος στο αγιώνυμο Όρος. Κοντά στη σημερινή μονή του Ξηροποτάμου, της οποίας υπήρξε κτήτορας, έστησε την ασκητική του καλύβη, έχοντας για στρώμα τη γη και για προσκέφαλο μια πέτρα. Η αρετή του τον έκανε θαυμαστό και οι άνθρωποι έρχονταν από παντού να τον γνωρίσουν. Στην πατρίδα του, όπου για λίγο επιστρέφει, γίνεται πηγή ωφέλειας μεγάλης.

Βυζαντινή Συναυλία αφιερωμένη στον Οικουμενικό Πατριάρχη

Συναυλία Βυζαντινής Μουσικής θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την 18 Μαΐου, ημέρα Δευτέρα και ώρα 20:30 υπό την οργάνωση των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ.

Ο Βυζαντινός Χορός «Τρόπος» ψάλλει μέλη ανέκδοτα κυρίως, συνθετών που κόσμησαν την ψαλτική παράδοση της Μεγάλης Εκκλησίας, με το γενικό τίτλο «ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕΛΟΥΡΓΟΙ».

Μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή μουσική κατάθεση από την παρακαταθήκη των μεγάλων μελουργών της Κωνσταντίνου Πόλεως σε μια συναυλία η οποία θα αφιερωθεί στον Οικουμενικό μας Πατριάρχη.

Θα ακουσθούν μέλη των: Ιωάννου Γλυκέως (α’ μισό ΙΔ’ αιώνος), Χρυσάφου του Νέου, Μπαλασίου ιερέως και νομοφύλακος και Πέτρου Μπερεκέτου (δεύτερο μισό ΙΖ’ αιώνος), Ιωάννου Πρωτοψάλτου του Τραπεζουντίου (ΙΗ’ αιώνας), Κων/νου Πρωτοψάλτου και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος ( τέλη ΙΗ’-μέσα ΙΘ’ αιώνα).

Στο «μάθημα» του Πέτρου Μπερεκέτου θα ακουσθεί η φράση «δίδου ισχύν και δύναμιν τω Παναγιωτάτω και σοφοτάτω Πατρί του Ορθοδόξου γένους» ενώ και οπτικό υλικό από την Κωνσταντινούπολη θα μας μεταφέρει στη Βασιλεύουσα.

Μια ακόμη ταπεινή προσπάθεια ανάδειξης του Βυζαντινού μουσικού μας πολιτισμού, και μάλιστα από το κέντρο, την Πόλη, με τους Πολίτες μελουργούς.