Η Εικονογραφία του βίου του Αγ. Νικολάου,το Φιλάνθρωπον της Ορθοδόξου Αγιογραφίας

(Νίκος Ζίας)

Η αξία που έχει ο άνθρωπος στο χριστιανικό όραμα θεμελιώνεται στην Ενανθρώπιση του Λόγου. Στην Ορθοδοξία μάλιστα, που άνθισε στις χώρες της ελληνικής σκέψης ο «ουμανισμός», όχι με την απόχρωση που θα του δώσει η Αναγέννηση, αλλά με την έννοια της γνώσης της ουσίας του ανθρώπου, της αξίας του και των συγκεκριμένων αναγκών του, τονίζεται ιδιαίτερα. Η γνώση του «αξιώματος» του ανθρώπου που αποτελεί την καρδιά του Χριστιανικού Ουμανισμού είναι αυτό που οι Πατέρες αποκαλούν «φιλανθρωπία» του Θεού. Η Ορθόδοξη Τέχνη έρχεται εδώ να δώσει την πολύτιμη μαρτυρία της.

Ρωσική τέχνη, εικονογραφία

 

 

Η ένταξη της Ρωσίας στη βυζαντινή πολιτιστική παράδοση

 

Με τον εκχριστιανισμό των Ρώσων το 988-989 και την ένταξή τους στην άμεση σφαίρα βυζαντινής επιρροής, αρχίζει η πραγματική ιστορία της τέχνης της Ρωσίας. Στην ίδια γεωγραφική περιοχή από παλαιότερα είχαν αναπτυχθεί οι διακοσμητικές τέχνες και η ταφική αρχιτεκτονική αλλά μνημειακή τέχνη με την ουσιαστική έννοια του όρου δημιουργείται μόνον από την εποχή ένταξης της Ρωσίας στη Βυζαντινή πολιτιστική παράδοση.

Η Ανάσταση δεν πραγματοποιείται στους ουρανούς, αλλά στην καρδιά του θανάτου!

Ο θάνατος του Ιησού, ένας εντελώς άλλος θάνατος, είναι η επιβεβαίωση μιας άλλης ζωής, της κατ’ ουσίαν ζωής της ανθρώπινης ύπαρξης. Συνέπεια του τάφου και της φθοράς δεν είναι η τελικότητα του θανάτου, αλλά η απαρχή της μέλλουσας και αιώνιας ζωής. Η ανάσταση συνδέεται άμεσα με τον τάφο και τον άδη. Η ανάσταση του Κυρίου πραγματοποιήθηκε στον Άδη, κατά την τριήμερο ταφή του. Εκεί καταλύθηκε ο θάνατος. Η ανάσταση δεν πραγματοποιείται στους ουρανούς, αλλά στη καρδιά του θανάτου.

Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ (1)

Η προσκύνηση των Μάγων. Μικρογραφία από τα αρμενικά Ευαγγέλια του Etchmiadzin (περ. 600 μΧ). Η προσκύνηση των Μάγων ήταν η συνηθέστερη απεικόνιση της Παναγίας στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Εδώ ας σημειώσουμε ότι οι Μάγοι όταν προσέπεσαν να προσκυνήσουν τον Χριστό, προσέπεσαν - αναπόφευκτα - και στην Παναγία που Τον κρατούσε. Aυτό δεν είναι τυχαίο.

+Πρωτοπρεσβύτερου Αλεξάνδρου Σμέμαν

Α.

Γνωρίζω πολύ καλά ότι το πρόβλημα της μαριολογίας (δηλ. τη διδασκαλία για την Υπεραγία Θεοτόκο Παρθένο Μαρία) δεν βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο των χριστιανικών μελετών. Δεν αναφέρομαι μόνο σε Ομολογίες που απορρίπτουν την πίστη στην Παρθένο Μαρία αλλά και σε Χριστιανούς που υπήρξαν κάποτε υπέρμετρα πιστοί στην Παναγία. Όταν παρευρέθηκα στη Β’ Βατικάνειο Σύνοδο ως παρατηρητής, κάποιος εκεί μου είπε: «Λοιπόν, σύντομα θα απαλλαγούμε από τη μαριολογία». Ακόμη θυμάμαι την έκπληξη που δοκίμασα τότε. Ειλικρινά, εμείς οι Ορθόδοξοι δεν είμαστε έτοιμοι «να απαλλαγούμε» από τη μαριολογία. Αντίθετα, σκέφτομαι ότι αν κατανοούμε την κρίση που περνούμε σήμερα, αν κατανοούμε το βάθος των σύγχρονων προβλημάτων και ότι η πραγματική κρίση δεν είναι στο επίπεδο της «διευθέτησης» των σχέσεων Εκκλησίας και κόσμου αλλά στον τρόπο με τον οποίο θεωρούμε τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο, τότε επίσης θα καταλάβουμε αυτό που εκφράστηκε για αιώνες με την τιμή στην Παναγία.

Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο να δεχθούμε τη σχέση μεταξύ των «σύγχρονων προβλημάτων» και της Παναγίας, διότι στη Ρωμαιοκαθολική Δύση η Παναγία αποτελεί αντικείμενο μιας σχεδόν ξεχωριστής λατρείας. Στην Ανατολή, από την άλλη, δεν υπάρχει θεολογική αμφισβήτηση ή λογισμός αμφιβολίας γύρω από αυτό το θέμα. Αν θεωρήσουμε ότι με τον όρο «μαριολογία» εννοούμε μια συγκεκριμένη θεολογική διδασκαλία, μια ξεχωριστή διανοητική προβληματική, τότε πρέπει να πούμε ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπάρχει μαριολογία. Η τιμή στο πρόσωπο της Παναγίας διαπερνά ολόκληρη τη ζωή της Εκκλησίας- έχει τις διαστάσεις του δόγματος και της ευσέβειας που έχει τόσο η χριστολογία όσο και η εκκλησιολογία. Αυτή τη «διάσταση» θέλουμε να τονίσουμε σήμερα σε συνάφεια με κάποια προβλήματα που μπορεί να φαίνονται άσχετα. Με άλλα λόγια, κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει: Η μαριολογία είναι μια μορφή ευσέβειας που είχε σχέση με το παρελθόν και δεν έχει καμιά άξια σήμερα; Η απάντηση μου, εκ των προτέρων, είναι όχι. Με τη μαριολογία εκφράζεται κάτι θεμελιώδες για την ίδια τη Χριστιανική πίστη, για τη Χριστιανική εμπειρία του κόσμου και της ανθρώπινης ζωής. Σε αυτό το χώρο θα κινηθώ και θα μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις.

Η Αγία Παρασκευή (26 Ιουλίου)

Η αγιωσύνη είναι μαρτυρία Ιησού Χριοτού. Οι άγιοι δηλαδή, με το βίο τους και με το θάνατο τους, μιμούνται, μαρτυρούν και επιβεβαιώνουν το θείο πρόσωπο και το απολυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού, που είναι η διδασκαλία του, τα θαύματά του, το Πάθος και η Ανάστασή του. Αύτη η μαρτυρία, καθώς γράφει ο Απόστολος, γίνεται «είτε διά ζωής είτε διά θανάτου». Το ίδιο δηλαδή μάρτυρες είναι και εκείνοι που «ξίφει τελειούνται» και εκείνοι που «εν ειρήνη τελειούνται». Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός την μαρτυρία των οσίων ασκητών την ονομάζει «χρονιώτερον και επιπονώτερον μαρτύρων». Αυτό, παράλληλα προς το μαρτύριο του αίματος, είναι το μαρτύριο της συνειδήσεως.