Η Κάθοδος του Χριστού στον Άδη (2)

Ο Επιτάφιος της Μονής Βατοπαιδίου (δώρο του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού, 1347-1354)

Αγίου Επιφανίου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντίας της Κύπρου

ΛΟΓΟΣ

στο Άγιο και Μεγάλο Σαββάτο

Που αναφέρεται

Στη Θεόσωμη Ταφή του Κυρίου και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού
και στον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, και στην κάθοδο του Κυρίου στον Άδη, που έγινε κατά παράδοξο τρόπο μετά το σωτήριο πάθος.
15. Ας κατεβούμε μαζί με τον Χριστό, ας συγχορέψουμε, ας σπεύσουμε, ας κάνουμε γρήγορα, βλέποντας τη συμφιλίωση του Θεού με τους ανθρώπους, την απελευθέρωση των καταδίκων που κάνει ο αγαθός Κύριος. Γιατί πορεύεται Αυτός που από τη φύση Του είναι φιλάνθρωπος, να αποφυλακίσει τους πανάρχαιους δεσμώτες, με ανδρεία και πολλή δύναμη , αυτούς που βρίσκονται στους τάφους, που κατάπιε τυραννικά ο πικρός και ανήμερος τύραννος, αφού τους υπέταξε και ως ληστής τους άρπαξε από την αγκαλιά του Θεού.

Η Κάθοδος του Χριστού στον Άδη (1)

Αγίου Επιφανίου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντίας της Κύπρου

ΛΟΓΟΣ

στο Άγιο και Μεγάλο Σαββάτο

Που αναφέρεται

Στη Θεόσωμη Ταφή του Κυρίου και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού
και στον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, και στην κάθοδο του Κυρίου στον Άδη, που έγινε κατά παράδοξο τρόπο μετά το σωτήριο πάθος.

***

1. Τι είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα; Μεγάλη σιωπή είναι απλωμένη στη γη. Μεγάλη σιωπή και ηρεμία. Μεγάλη σιωπή γιατί κοιμάται ο Βασιλιάς. Η γη φοβήθηκε και ησύχασε, επειδή ο Θεός με το σώμα κοιμήθηκε. Ο Θεός με το σώμα πέθανε, και τρόμαξε ο Άδης. Ο Θεός για λίγο κοιμήθηκε, και ανέστησε αυτούς που βρίσκονταν στον Άδη. Πού είναι τώρα οι προ ολίγου ταραχές και οι φωνές και οι παράνομοι θόρυβοι κατά του Χριστού; Πού είναι οι όχλοι και οι εξεγέρσεις και οι στρατιωτικές φρουρές και τα όπλα και οι λόγχες; Πού είναι οι βασιλιάδες και οι ιερείς και οι δικαστές οι καταδικασμένοι; Πού είναι οι αναμμένες δάδες και τα μαχαίρια και οι άτακτες κραυγές; Πού είναι οι όχλοι που εφρύαξαν και η άσεμνη κουστωδία; Εξαφανίστηκαν πραγματικά, γιατί στ’ αλήθεια πραγματικά οι όχλοι έκαναν σχέδια ανόητα και μάταια. Σκόνταψαν πάνω στον ακρογωνιαίο λίθο, τον Χριστό και συντρίφτηκαν οι ίδιοι. Χτύπησαν με μανία τη στέρεη Πέτρα, αλλά διαλύθηκαν σε αφρούς, όπως τα κύματα που κτυπούν στο βράχο. Χτύπησαν πάνω στο ανίκητο αμόνι και οι ίδιοι κομματιάστηκαν. Ανύψωσαν στο ξύλο του Σταυρού την πέτρα και αυτή κύλησε και τους θανάτωσε. Όπως οι Φιλισταίοι τον δυνατό Σαμψών, έδεσαν και αυτοί τον Ήλιο Χριστό, αυτός όμως έσπασε τις πανάρχαιες αλυσίδες και εξόντωσε τους αλλοφύλους και παράνομους. Έδυσε ο Θεός, ο Ήλιος της δικαιοσύνης Χριστός, στη γη και πλάκωσε με πηχτό σκοτάδι τους Ιουδαίους.

Λόγος στην Αγία Ανάσταση του Χριστού

ΑΓΙΟΥ ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ

Ο Ήλιος της δικαιοσύνης ο τριήμερος ανέτειλε σήμερα κι᾽ ολόκληρη εφώτισε την πλάση. Ο τριήμερος και προαιώνιος Χριστός, η Αμπελος η αληθινή, καρποφόρησε και τον κόσμο πλημμύρισε από χαρά. Την αβασίλευτη αυγή ας δούμε. Πριν έρθη η αυγή, ας τη δούμε σήμερα και απ᾽ τη φωτοπλημμύρα ας γεμίσουμε από χαρά.

Τις πόρτες του Άδη ανοίγει ο Χριστός και οι νεκροί σηκώθηκαν από τον ύπνο. Αναστήθηκε ο Χριστός που ανασταίνει τους πεσμένους και ανάστησε μαζί Του τον Αδάμ. Αναστήθηκε ο Χριστός, Αυτός που ανασταίνει όλους και ελευθέρωσε την Εύα απ᾽ την κατάρα. Αναστήθηκε ο Χριστός που Αυτός μόνος ανασταίνει και χαροποίησε τον ακατάστατο πρώτα κόσμο, σε όλα το ρυθμό και την τάξη εγκαθιστώντας. Αναστήθηκε ο Κύριος, όπως αυτός που κοιμάται, και τους εχθρούς Του όλους τους χτύπησε και τους ντρόπιασε. Αναστήθηκε και δώρησε χαρά σ᾽ όλη την κτίση. Αναστήθηκε και άδειασε η φυλακή του Άδη. Αναστήθηκε και τη φθορά της φύσης σε αφθαρσία τη μετάλλαξε. Αναστήθηκε ο Χριστός, κι᾽ αποκατάστησε τον Αδάμ στην παλιά δόξα της αθανασίας.

Κοντάκιο, Οίκος και Συναξάρι του Μεγάλου Σαββάτου

Ο ενταφιασμός του Χριστού. Τοιχογραφία του 11ου αιώνα. Μονή Οσίου Λουκά, Βοιωτία. Φωτογραφία VatopaidiFriend.

Διαβάστε τα παρακάτω από την Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου (Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου). Παρατηρήστε ιδιαίτερα τί λένε οι Στίχοι στο τέλος.

Το Κοντάκιον. Ήχος β΄.

Την άβυσσον ο κλείσας νεκρός οράται, και σμύρνη και σινδόνι ενειλημμένος, εν μνημείω κατατίθεται, ως θνητός, ο αθάνατος. Γυναίκες δε αυτόν ήλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πικρώς και εκβοώσαι· τούτο Σάββατόν εστι το υπερευλογημένον, εν ώ Χριστός, αφυπνώσας, αναστήσεται τριήμερος.

Αυτός που περιώρισεν εις ωρισμένον τόπον την απέραντον θάλασσαν (η οποία κάποτε εκάλυπτεν ολόκληρον την γην,) εμφανίζεται νεκρός και εναποτίθεταθ ο αθάνατος εις μνημείον ως θνητός, αφού προηγουμένως ετυλίχθη με σινδόνα (σάβανον) και ηλείφθη με νεκρικά αρώματα. Γυναίκες δε ήλθον εις τον τάφον (μετά το Σάββατον, κατά τα εξημερώματα της Κυριακής,) δια να Τον αλείψουν με αρώματα, κλαίουσαι πικρώς και κραυγάζουσαι: Η σημερινή ημέρα (η μετά το Σάββατον, η Κυριακή, και όχι το Σάββατον των Ιουδαίων,) είνε πράγματι το ευλογηθέν κατ’ εξοχήν υπό του Θεού Σάββατον (δηλαδή η αληθινή ημέρα εορτασμού)· επειδή κατά την ημέραν αυτήν (της Κυριακής) ο Χριστός, αφού εκοιμήθη τον ύπνον του θανάτου, θα αναστή (εκ των νεκρών), διότι συνεπληρώθησαν αι τρεις ημέραι.

Μέγα Σάββατο: Ο Νικητής του θανάτου – Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου

Σήμερα λοιπόν ο Κύριός μας περιοδεύει στον Άδη. Σήμερα συνέτριψε τις χάλκινες πύλες και τους σιδερένιους μοχλούς του. Πρόσεξε την ακριβολογία. Δεν είπε, άνοιξε τις πύλες, αλλά «συνέτριψε τις χάλκινες πύλες», για να αχρηστεύσει το δεσμωτήριο. Δεν αφαίρεσε τους μοχλούς, αλλά τους συνέτριψε, για να αχρηστεύσει τη φυλακή. Όπου βέβαια δεν υπάρχει ούτε μοχλός ούτε θύρα, και αν κάποιος εισέλθει, δεν εμποδίζεται να εξέλθει. Όταν λοιπόν συντρίψει ο Χριστός, ποιος θα μπορέσει να διορθώσει;

Μεγάλο Σάββατο – Η κάθοδος του Χριστού μέχρι τα μελαγχολικά βασίλεια του θανάτου.(Μητροπολίτου Προικοννήσου Ιωσήφ)

Η Ακολουθία ήδη μας έδωσε όχι μόνον όλη την Χάρη αλλά και όλη την χαρά, τον καταρτισμό του νοήματος των Αγίων Ημερών. Αξιωθήκαμε να προχωρήσουμε λειτουργικώς μαζί με τον Κύριο από τον κήπο της Γεθσημανή μέχρι τον φρικτό Γολγοθά και μέχρι τον ζωηφόρο και ζωοδόχο Τάφο, τον ξένο Τάφο, στον οποίο φιλοξενήθηκε τριήμερος. Σημειώνω, αυτόν τον ξένο Τάφο, γιατί ο Κύριος ήλθε «εις τα ίδια και οι ίδιοι Αυτόν ουκ εδέχθησαν», ήλθε στους δικούς Του και οι δικοί Του δεν Του ανοίξανε και έμεινε διά βίου ένας ξένος. Ξένος για τον κόσμο, τον οποίο δημιούργησε. Ξένος για τον λαό τον περιούσιο, τον αγαπημένο. Ξένος ως τον θάνατό Του, που δεν βρέθηκε ούτε ένας τάφος να ανήκει στον Ίδιο για να Τον δεχθεί, αλλά φιλοξενήθηκε στον τάφο του δικαίου Ιωσήφ του Αριμαθαίου.

Σήμερα ο Κύριος έχει κατέβει στα ταμεία του Άδου. Λέει ο απόστολος Πέτρος, ότι εκεί κατέβηκε «ίνα και τοις εν φυλακή πνεύμασι κηρύξη». Κατέβηκε μέχρι τα αμειδή,(αγέλαστα-μελαγχολικά) βασίλεια του θανάτου, τα σκοτεινά, όπου δεν υπάρχει χαμόγελο ποτέ, να αναζητήσει «παγγενή τον Α­δάμ», όλη την ανθρωπότητα, από του Αδάμ και της Εύας μέχρι και εκείνων που είχαν πεθάνει ως την ώρα εκείνη.

Κοντάκιο, Οίκος και Συναξάρι του Μεγάλου Σαββάτου

Ο ενταφιασμός του Χριστού. Τοιχογραφία του 11ου αιώνα. Μονή Οσίου Λουκά, Βοιωτία. Φωτογραφία VatopaidiFriend.

Διαβάστε τα παρακάτω από την Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου (Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου). Παρατηρήστε ιδιαίτερα τί λένε οι Στίχοι στο τέλος.

Το Κοντάκιον. Ήχος β΄.

Την άβυσσον ο κλείσας νεκρός οράται, και σμύρνη και σινδόνι ενειλημμένος, εν μνημείω κατατίθεται, ως θνητός, ο αθάνατος. Γυναίκες δε αυτόν ήλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πικρώς και εκβοώσαι· τούτο Σάββατόν εστι το υπερευλογημένον, εν ώ Χριστός, αφυπνώσας, αναστήσεται τριήμερος.

Αυτός που περιώρισεν εις ωρισμένον τόπον την απέραντον θάλασσαν (η οποία κάποτε εκάλυπτεν ολόκληρον την γην,) εμφανίζεται νεκρός και εναποτίθεταθ ο αθάνατος εις μνημείον ως θνητός, αφού προηγουμένως ετυλίχθη με σινδόνα (σάβανον) και ηλείφθη με νεκρικά αρώματα. Γυναίκες δε ήλθον εις τον τάφον (μετά το Σάββατον, κατά τα εξημερώματα της Κυριακής,) δια να Τον αλείψουν με αρώματα, κλαίουσαι πικρώς και κραυγάζουσαι: Η σημερινή ημέρα (η μετά το Σάββατον, η Κυριακή, και όχι το Σάββατον των Ιουδαίων,) είνε πράγματι το ευλογηθέν κατ’ εξοχήν υπό του Θεού Σάββατον (δηλαδή η αληθινή ημέρα εορτασμού)· επειδή κατά την ημέραν αυτήν (της Κυριακής) ο Χριστός, αφού εκοιμήθη τον ύπνον του θανάτου, θα αναστή (εκ των νεκρών), διότι συνεπληρώθησαν αι τρεις ημέραι.

Ο Άγιος Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας (31 Ιουλίου). Απόσπασμα από Ομιλία του Αγίου Επιφανίου.

Ο Άγιος Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας. Χαρακτικό του 1630.

Θ. Όταν βράδιασε, λέει, ήλθε ένας πλούσιος άνθρωπος που το όνομά του ήταν Ιωσήφ. Αυτός τόλμησε και παρουσιάστηκε μπροστά στον Πιλάτο, και του ζήτησε το σώμα του Ιησού. Παρουσιάστηκε ένας θνητός μπροστά σε έναν θνητό ζητώντας να λάβει τον Θεό. Ζήτα τον Θεό των θνητών. Ο πηλός μπροστά στον πηλό, ζητά να λάβει τον πλάστη των όλων. Το χορτάρι, ζήτα από το χορτάρι την ουράνια φωτιά. Η τιποτένια σταγόνα, παίρνει από την τιποτένια σταγόνα τον απύθμενο ωκεανό. Ποιος είδε, ποιος ποτέ άκουσε αυτό το απίστευτο; Ένας άνθρωπος να χαρίζει σε άλλον άνθρωπο τον δημιουργό των ανθρώπων. Ένας άνομος άρχοντας σ’ έναν άνθρωπο του νόμου υπόσχεται να χαρίσει τον νομοθέτη. Ένας άκριτος κριτής τον Κριτή των κριτών επιτρέπει να τον θάψουν ως κατάδικο.

Η εις Άδου Κάθοδος, Αγίου Επιφανίου Κύπρου

ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΟΣΟΜΟΝ ΤΑΦΗΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝ ΤΩ ΑΔΗ ΚΑΤΑΒΑΣΙΝ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΠΑΡΑΔΟΞΩΣ ΓΕΝΟΜΕΝΗΝ

(…) Γιατί απέραντη σιωπή βασιλεύει σήμερα στη γη; μεγάλη σιωπή και πολλή ηρεμία. Μεγάλη σιωπή, γιατί ο βασιλεύς κοιμάται. Η γη φοβήθηκε και ησύχασε, γιατί ο Θεός με το σώμα κοιμήθηκε. Ο Θεός με το σώμα πέθανε και ο Άδης ετρόμαξε. Ο Θεός για λίγο κοιμήθηκε και αυτούς που κοιμόνταν αιώνες, από τον Άδη ανέστησε (…).

Σήμερα σώζονται και αυτοί που ζουν επάνω στη γη και αυτοί που αιώνες τώρα βρίσκονται κάτω από τη γη. Σήμερα σώζεται όλος ο κόσμος, ορατός και αόρατος. Σήμερα είναι διπλή η παρουσία του Δεσπότου Χριστού. Διπλή ευσπλαχνία. Διπλή κατάβασις μαζί και συγκατάβασις. Διπλή φιλανθρωπία. Διπλή επίσκεψις στους ανθρώπους. Από τον ουρανό στη γη και από τη γη στα κατοχθόνια κατεβαίνει ο Χριστός. Οι πύλες του Άδου ανοίγονται. Χαρήτε όλοι εσείς που κοιμάσθε από τους πανάρχαιους αιώνες. (…).

Χτες εζήσαμε στην υποταγή Του, σήμερα την κυριαρχία Του. Χθες φανερώθηκαν τα σημάδια της ανθρώπινής Του φύσεώς και σήμερα της θεϊκής. Χθες τον ερράπιζαν και σήμερα με την αστραπή της θεότητος σχίζει το σκοτεινό κατηκητήριο του Άδου. Χθες τον έδεναν και σήμερα δένει Αυτός τον τύραννο διάβολο με άλυτα δεσμά (…).Εκείνος που χθες, μέσα στην άπειρη συγκατάβασί Του, δεν εκαλούσε να τον βοηθήσουν οι λεγεώνες των Αγγέλων, λέγοντας στον Πέτρο, ότι είναι στο χέρι μου να παρατάξω τώρα αμέσως περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες Αγγέλων, σήμερα κατέρχεται με τον θάνατο Τον κατά του Άδου και του θανάτου, του τυράννου, όπως ταιριάζει σε Θεό και Κυρίαρχο, επί κεφαλής των αθανάτων και ασωμάτων στρατευμάτων και των αοράτων ταγμάτων, όχι με δώδεκα μόνο λεγεώνες, αλλά με μύριες μυριάδες και χίλιες χιλιάδες Αγγέλων, Αρχαγγέλων, Εξουσιών, θρόνων, Εξαπτερύγων, Πολυομμάτων, τα οποία, ως βασιλέα και Κύριο τους, προπέμπουν, δορυφορούν και τιμούν τον Χριστό (…).

Πρέπει να φοβόμαστε τον θάνατο;

Οι ψυχές των πεθαμένων στον Άδη συναντούν τον Χριστό νικητή επί του θανάτου.

Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς

Έχεις ακούσει για τον μακάριο διάκο Αββακούμ; Όταν τον οδηγούσαν οι Τούρκοι μέσω του Βελιγραδίου, στα δεσμά, για να τον καρφώσουν στον πάσσαλο, αυτός ο ιπποτικός Βόσνιος τραγουδούσε: «Ο Σέρβος είναι του Χριστού, χαίρεται, τον θάνατο»! Αυτά τα λόγια ακούγονται εντελώς σύμφωνα με το πνεύμα του απόστολου Παύλου ο όποιος γράφει στους Φιλιππησίους: «Συνέχομαι δε έκ των δυο, την επιθυμίαν έχων εις το αναλύσαι και συν Χριστώ είναι· πολλώ γαρ μάλλον κρείσσον το δε επιμένειν εν τη σαρκί αναγκαιότερον δι’ υμάς» (Φιλιπ, 1,23-24). Ό απόστολος δεν μιλά καν περί του θανάτου αλλά μόνο περί της μετάβασης απ΄ αυτή τη ζωή στην άλλη ζωή. Και χαίρεται περισσότερο εκείνη τη ζωή παρά αυτήν.

Ρώτησα πρόσφατα έναν υγιή γέρο: «Τι θα επιθυμούσες από τον Θεό να σου δώσει περισσότερο στον κόσμο;» Έβαλε το χέρι στην καρδιά και απάντησε: «Τον θάνατο και μόνο τον θάνατο»! «Πιστεύεις στη ζωή μετά από τον θάνατο;» «Ακριβώς λόγω αυτής της πίστης επιθυμώ όσο πιο γρήγορα τον θάνατο», είπε ο γέρος.