Θέλω να μιλήσω για τον άγιο Bασίλειο

Ένα «διαφορετικό» κείμενο για τον Μέγα Βασίλειο από τον  Φώτη Κόντογλου

Έχει γραφεί και υποστηριχθεί από πολλούς ότι κανείς άλλος νεοέλληνας συγγραφέας δεν προσέγγισε σε τέτοιο βαθμό τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου, όπως ο Φώτης Κόντογλου.  Ίσως γιατί είναι από τους λίγους που «πάτησαν» γερά πάνω στην παράδοση του τόπου και συνδέθηκαν στενά με τις ρίζες του.  Στο κείμενο που ακολουθεί ο Κόντογλου παίρνει αφορμή από το γεγονός ότι κάποιοι θεολόγοι ορθόδοξοι, επηρεασμένοι όμως από τη θεολογία της Δύσης υπερτονίζουν την κατά κόσμον σοφία του Μεγάλου Βασιλείου, παραθεωρώντας έτσι την αγιότητα του βίου του, για να καταλήξει: «Εμείς κάναμε έναν Χριστιανισμό βολικό και ανθρώπινο». Όμως αυτός είναι παραμορφωμένος Χριστιανισμός.

Η πραγμάτωση της Βασιλείας του Θεου

Η δισχιλιετής ζωή της Εκκλησίας, η πνευματική Της αποστολή και η κοινωνική Της δραστηριότητα, το ιεραποστολικό και κατηχητικό Tns έργο, η ιερατική διακονία στην ενορία, ο μοναστικός τρόπος ζωής, η Ιεραρχική Tης δομή και η διοικητική Tης διάρθρωση ακόμα, η διορθόδοξη κοινωνία και ενότητα υπάρχουν και εξελίσσονται γύρω από ένα και μοναδικό γεγονός, το οποίο επαναλαμβάνεται διαρκώς στη ζωή του κόσμου με την χάρη του Αγίου Πνεύματος: Το Μυστήριο της Θείας Εύχαριστίας και την εξ αυτού μετάδοση του Σώματος και του Αίματος του Χριστού στους πιστούς. «Η σημασία και σπουδαιότης της Θείας Ευχαριστίας, ως κέντρου και κριτηρίου Tης όλης Εκκλησίας, είναι προφανής.

Η ενσυνείδητη διακοπή της μετάδοσης του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, ενόψει οιασδήποτε σκοπιμότητος, με το πρόσχημα Tης οιασδήποτε προφύλαξης, συνιστά την αυτοκατάργηση της Εκκλησίας. Και μπορεί οι άνθρωποι του κόσμου να μπορούν να σκέπτονται, να συζητούν και να εισηγούνται οτιδήποτε, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου κρατικού σχεδιασμού, οι άνθρωποι της Εκκλησίας, όμως, οι έχοντες συνείδηση της ουσίας του Μυστηρίου, οφείλουν να αποκλείουν κάθε τέτοια συζήτηση.

Ο Μέγας Βασίλειος ως παιδαγωγός

Εισήγησις γενομένη την 16ην Οκτωβρίου 1979 εις το επί τη 1600ή επετείω από του θανάτου του Μεγάλου Βασιλείου συγκληθέν εν Αθήναις Διορθόδοξον θεολογικόν Συνέδριον.

Εις τον Επιτάφιον αυτού εις τον Μέγαν Βασίλειον μεταξύ των άλλων χαρακτηρισμών τους οποίους αποδίδει εις αυτόν ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος είναι και το «παιδαγωγός της νεότητος»(1). Και εξ όσων εις άλλο σημείον του Επιταφίου του αναφέρει συνάγεται, ότι χρησιμοποιεί τον όρoν όχι μόνον υπό την έννοιαν της χριστιανικής παιδαγωγίας, αλλά και της θύραθεν, την οποίαν «πολλοί των Χριστιανών διαπτύουσι ως επίβουλον και σφαλεράν και Θεού πόρρω βάλλουσαν, κακώς ειδότες»(2).

Και όντως ο τίτλος του «παιδαγωγού» περισσότερον των δύο άλλων Καππαδοκών προσιδιάζει εις τον Βασίλειον. Όχι διότι οι άλλοι δεν είχον φοιτήσει εις ανωτέρας σχολάς, και δεν είχον διδαχθεί τας βασικάς παιδαγωγικάς αρχάς. Το υπό του υμνογράφου του Βασιλείου αναγραφόμενον

«Παιδείας γεγονώς απάσης έμπλεως/ου μόνον της κάτω και πατουμένης /πολλώ δε μάλλον της κρείττονος» (κανών, ωδή γ’) θα ηδύνατο κάλλιστα να αποδοθή και εις τους ετέρους δύο Καππαδόκας. Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε παιδαγωγός διότι ήτο πρακτικώτερος των δύο άλλων. Και οι τρεις υπήρξαν μεγάλοι θεολόγοι, oι δύο άλλοι όμως ήσαν περισσότερον θεωρητικοί. Ας μη λησμονώμεν ότι ο Βασίλειος ουδέποτε έγραψε προς ικανοποίησιν προσωπικής ανάγκης. Ήτο κατ’ εξοχήν ο ποιμήν και πάντοτε απέβλεπε εις την οικοδομήν του ποιμνίου του. Δεν είναι δε τυχαίον το γεγονός ότι τας ομιλίας του ήρχοντο να ακούσουν και αυτοί oι τεχνίται και χειρόναχτες, οπως ο ίδιος παρατηρεί προκειμένου περί των ομιλιών του εις την Εξαήμερον(3).