Ο Κανόνας και η προσευχή στη ζωή του μοναχού

Γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης

Ας προχωρήσωμε σε ένα άλλο στοιχείο, που έχει σχέσι με την εγρήγορσι και την χαρά και είναι ό κανόνας. Αυτό είναι το καθημερινό φαγοπότι του ανθρωπου, στην γλώσσα δε των ασκητικών Πατέρων αποκαλείται «λειτουργία». Όταν οι ασκητικοί Πατέρες ομιλούν περί λειτουργίας, δεν εννοούν την θεία λειτουργία. Αυτήν σπανίως την είχαν. Θεία μετάληψι μπορεί να είχαν συχνότερα, αλλά λειτουργίες είχαν αραιά, και μάλιστα οι ασκηταί. Την καθημερινή τους όμως λειτουργία, δηλαδή τον κανόνα τους δεν τον παρέλειπαν ποτέ, διότι ο κανόνας είναι η ώρα της ιδιαίτερης πάλης με τον Θεόν. Τότε μπορεί κανείς να κερδίζη τον Θεόν ή να τον χάνη. Ο κανόνας είναι ο τρόπος και το ποσόν και το ποιόν της αγρυπνίας του κάθε μοναχού. Προφανώς, δεν εννοούμε τις κοινές αγρυπνίες στον ναό. Εκείνες είναι κάτι άλλο, μία κοινή παράστασις ενώπιον του Θεού. Ο κανόνας είναι η αγρυπνία που κάνομε κάθε ημέρα στο κελλί μας, είναι το μεδούλι της υπάρξεώς μας, το λεπτότερο και το σοβαρώτερο μέρος της μοναστικής ζωής· δείχνει εάν έχωμε Θεόν ή δεν έχωμε, αν έχωμε διάθεσι να τον αποκτήσωμε ή όχι. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »

«Ν’ αναστήσεις αυτό που σκότωσες»!

«Κανόνας» Πνευματικού-Εξομολόγου για… «θεραπεία εκτρώσεως» σε 48χρονη.

Αδελφός της Ι.Μ. Διονυσίου Αγίου Όρους, μάλιστα ήδη μακαριστός († 2000), έμαθε ως Μοναχός πλέον, ότι η μητέρα του, που εγέννησε 4 παιδιά, είχε κάμει και μία έκτρωση, ενώ στη συνέχεια απέφευγε τα άλλα παιδιά με αμαρτωλή ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ. Φυσικά, λυπήθηκε πολύ για τη θανάσιμη αμαρτία της μητέρας του ο Αγιορείτης γιος της και ευρεθείς στη Θεσσαλονίκη την έπεισε να πάει να εξομολογηθή το θανάσιμο αμάρτημά της.

Ο Πνευματικός (ήδη και αυτός μακαριστός, † 1996, 90ντούτης) εδέχθηκε την εξομολόγησή της, της είπε τα πρέποντα για την περίπτωση και της όρισε ως «κανόνα» να σταματήσει την αμαρτωλή αντισύλληψη και να παρακαλεί το Θεό να της δώσει παιδί, για «ν’ αναστήσει αυτό που σκότωσε». Φυσικά, εκείνη είχε αντιρρήσεις, με προφάσεις την ηλικία της, τα μεγάλα πλέον παιδιά της, τα σχόλια του κόσμου για τυχόν εγκυμοσύνη μετά από πολλά χρόνια κ.λπ. Αλλ’ ο σοφός εκείνος Πνευματικός επέμεινε: «Αυτός είναι ο «κανόνας» σου, αν θέλεις να σε συγχωρήσει και να σε ευλογήσει ο Θεός».

Ο Χρυσός κανόνας

ΣΤΗΝ εποχή μας, αγαπητοί μου, γίνεται κήρυγμα, χωλαίνουμε όμως στην εφαρμογή. Εάν από τα χίλια λόγια που ακούμε, εφαρμόζαμε ένα, θα ήμασταν ευτυχείς. Με την ελπίδα λοιπόν ότι τα λόγια μου θα βρουν κάποια απήχηση, παρακαλώ να προσέξετε.

* * *

Η Εκκλησία, αγαπητοί μου, είνε θυσιαστήριο – κέντρο λατρείας, αλλά είνε και σχολείο. Και όπως ένα σχολείο έχει δάσκαλο, μαθητάς, έδρα, βιβλία, διδαχή, έτσι και εδώ.

Πέμπτη της Διακαινησίμου και ο κρυφός εορτασμός του Πάσχα στην Τραπεζούντα

Πέμπτη του Πάσχα κι ο παπα – Λευτέρης πρωΐ-πρωΐ φόρτωνε το ζώο του κι ετοιμαζόταν να κατεβεί στην Τραπεζούντα. Την ίδια ώρα ακούστηκαν οι πρώτοι χτύποι της καμπάνας. Ο συνεφημέριός του ο παπα – Γαβριήλ φαίνεται πώς είχε αϋπνίες. Χθες ήταν η σειρά του να λειτουργήσει. Μετά πήρε τα βουνά και τα λαγκάδια να μαζέψει ξύλα. Και σήμερα νάτον ξημερώματα, έτοιμος να κάνει τον πραματευτή. Κανονικά όφειλε να πάει στην εκκλησιά. Τέτοια μέρα, ακόμη Πασχαλιά, πού ξανακούστηκε να λείπει απ’ τη Λειτουργία! Ας όψονται, όμως, τα τόσα στόματα πού περιμένουν στο σπίτι. Κάποιος έπρεπε να νοιαστεί για το καθημερινό τους.

Οκτώ του έδωσε ο Θεός κι άλλα τρία ο

Το υπερευλογημένο Σάββατο

Χρυσοκέντητος Επιτάφιος αφιέρωμα του αυτοκράτορα Ιωάννου Καντακουζηνού. Ι.Μ.Μ.Βατοπαιδίου.

Στην ακολουθία του Επιταφίου, όπου ψάλλεται ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου, ακούσαμε το εξής υπόμνημα: «τω αγίω και Μεγάλω Σαββάτω την θεόσωμον ταφήν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, και την εις Άδου κάθοδον εορτάζομεν, δι’ ων της φθοράς το ημέτερον γένος ανακληθέν, προς αιωνίαν ζωήν μεταβέβηκε». Τούτο το Σάββατο που ονομάζεται Μεγάλο, είναι το «υπερευλογημένον Σάββατον, εν ω Χρίστος αφυπνώσας, αναστήσεται τριήμερος». Και, όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «όπως η Μεγάλη Εβδομάδα είναι η καφαλή των υπόλοιπων εβδομάδων, έτσι και αυτής κεφαλή είναι το Μ. Σάββατο.

Ομιλία για την Κυριακή των Βαΐων από το Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινό

Η Βαϊοφόρος, επιστύλιο τέμπλου, 12ος αι., Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος

Περισσότερο στον άνθρωπο χρειάζεται η καλή τοποθέτηση των πραγμάτων στις δύσκολες αυτές μέρες πού βρισκόμαστε· με περισσότερη σύνεση να ανταποκριθή, γιατί, όπως ακούσαμε και στην ανάγνωση της τράπεζας «διά το πληθυνθήναι την ανομία», κατά τον λόγο του Κυρίου, «ψυγήσεται η αγάπη των πολλών».

Η αγάπη είναι απόρροια του Θεού, ο οποίος αρέσκεται να καλήται ΑΓΑΠΗ ο ίδιος· «ο Θεός αγάπη εστί». Όταν φεύγει ο Θεός, οι άνθρωποι τότε μακράν της παρουσίας Του δυστυχούν. Απόδειξη ότι σήμερα «διά το πληθυνθήναι την ανομίαν» εψύγη η αγάπη και οι άνθρωποι είναι δυστυχείς. Ποιος τους κάνει δυστυχείς; Αν έρμηνεύσωμε την ευτυχία βάσει των υλιστικών θεωριών, ότι δηλαδή αυτή βρίσκεται στην πλησμονή των υλικών αγαθών, τότε γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο δυστυχείς, αφού ουδέποτε στην παγκόσμια ιστορία υπήρχαν τόσα πολλά αγαθά, όπως στην σημερινή εποχή; Ουδέποτε στο παρελθόν ο άνθρωπος επέτυχε την συνάθροιση τόσων υλικών αγαθών όσων στις μέρες μας.

Το Μέγα και Αγγελικό Μοναχικό Σχήμα 7

Ακολουθία του Μεγάλου και Αγγελικού Μοναχικού Σχήματος (Νεοελληνική απόδοση)

Από το βράδυ μεταφέρονται τα ενδύματα αυτού που πρόκειται να λάβει το άγιο Σχήμα μέσα στο άγιο Θυσιαστήριο και τοποθετούνται στο κατάλληλο μέρος κάτω από την Αγία Τράπεζα[1].

Στον όρθρο διαβάζει ή ψάλλει ο υποψήφιος τον επόμενο κανόνα, που φέρει την παρακάτω ακροστιχίδα:  Χριστέ δώσέ μου αφού επιτύχω, επιτυχημένο τέλος.

Ωδή α΄. Ήχος β΄. Δεύτε λαοί.

Αυτόν, που προσέτρεξε στην φιλανθρωπία Σου, Χριστέ, και προσέρχεται τώρα στο άγιο Σχήμα, με ψυχική διάθεση και φιλάρετη γνώμη, Σωτήρα υποδέξου.

Αξίωσέ με, Δέσποτα…

Το Μέγα και Αγγελικό Μοναχικό Σχήμα 6

Κανόνας της Ακολουθίας του Μεγάλου και Αγγελικού Μοναχικού Σχήματος (Αρχαίο Κείμενο)

Αφ΄εσπέρας εισφέρονται τα ιμάτια του μέλλοντος λαβείν το άγιον Σχήμα, εν τω αγίω Θυσιαστηρίω, και αποτίθενται εν τω θαλασσιδίω της αγίας Τραπέζης.

Εις δε τον όρθρον αναγινώσκει, ή ψάλλει ο υποψήφιος τον επόμενον κανόνα, ού η ακροστιχίς[1].

Ευδόκιμον τέλος ευδοκίμω μοι Χριστέ παράσχου.

Ωδή α΄ .Ήχος β΄. Δεύτε λαοί.

Επί την σήν, φιλανθρωπίαν δραμόντα Χριστέ, τον τω αγίω Σχήματι, νυν προσερχόμενον, ψυχική διαθέσει, και γνώμη φιλαρέτω, Σώτερ υπόδεξαι.

Το Μέγα και Αγγελικό Σχήμα των Μοναχών (4)

Αν θέλετε να διβάσετε το 3ο μέρος πατήστε εδώ

δ. «Υφηγούμαι σοι την τελειοτάτην ζωήν» η η Χριστομίμητη ζωή του μοναχού.

Ο μοναχός μιμείται σε μεγάλο βαθμό τον ίδιον τον Ιησούν Χριστόν. Μιμείται την ταπείνωση του Χριστού που «έλαβε δούλου μορφήν». Μιμείται την υπακοή του Χριστού στο Θεό Πατέρα αλλά και τους γονείς του. Μιμείται τη φτώχεια του Χριστού, ο οποίος δεν είχε που να κλίνει το κεφάλι του, φορούσε απλή ενδυμασία, έτρωγε λιτά, ζούσε απέρριτα, αποσυρόταν σε έρημα μέρη και προσευχόταν, νήστευε, και όλα αυτά για να δείξει, όπως γράφει ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, τους τρόπους της αναχωρήσεως και ησυχίας. «Ζούσε παρθενικά και υπέμεινε πολλές θλίψεις και συκοφαντίες. Τέλος παραδιδόταν, σταυρωνόταν, παραιτείτο μέχρι θανάτου από το οικείο θέλημα της σαρκός, έως ότου παράθεσε το θείο πνεύμα του στα χέρια του Πατρός του. Όλα αυτά βέβαια έγιναν από το Θεό Λόγο για χάρι της ανακλήσεως των ανθρώπων, και παράλληλα διδάσκουν την υπακοή μέχρι θανάτου και τη σταυρωμένη πολιτεία του σχήματος σ’ αυτούς που επιθυμούν να τον μιμηθούν»[29].

Το Μέγα και Αγγελικό Σχήμα των Μοναχών (3)

Ο Εσταυρωμένος Μοναχός

Αν θέλετε να διβάσετε το 2ο μέρος πατήστ εδώ

3. Κατηχήσεις – Ομολογίες και υποσχέσεις- Ευχές.

α. Κλήση του Θεού και απάντηση του ανθρώπου.

Στην πρώτη σύντομη κατήχηση, στις ομολογίες και υποσχέσεις του υποψήφιου μοναχού τίθεται το πρόβλημα της κλήσεως του Θεού και της συνεργίας-συνεργασίας του ανθρώπου. Στην Αγία Γραφή η πρωτοβουλία της κλήσεως ανήκει στο Θεό. Η συμμετοχή του ανθρώπου αρχίζει μετά την κλήση. Πάντοτε όταν πλησιάζει ο Θεός τον άνθρωπο, αυτός αισθάνεται τη μικρότητα, την αμαρτωλότητα, την αναξιότητα και την αδυναμία του να ανταποκριθεί. Σ’ αυτόν τον «κοπιώντα και πεφορτισμένον» απευθύνει την κλήση με το «δεύτε». Ερμηνεύοντας το «δεύτε προς με πάντες…» ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: «ελάτε, όλοι όσοι κατέχεσθε από φροντίδες, λύπες και αμαρτίες. Ελάτε, όχι για να σας ζητήσω ευθύνες, αλλά για να συγχωρήσω τις αμαρτίες σας· ελάτε, όχι επειδή έχω ανάγκη από τη δόξα σας, αλλά επειδή ενδιαφέρομαι για τη σωτηρία σας… Μή φοβηθήτε ακούοντες ζυγόν, διότι είναι ωφέλιμος· μή φοβηθήτε επειδή είπα φορτίον, διότι είναι ελαφρόν. Και πώς τότε έλεγε προηγουμένως· «είναι στενή η πύλη και στενόχωρος ο δρόμος»; Αυτό συμβαίνει όταν είσαι ράθυμος και χάνεις το θάρρος σου»[11].

Όσιος Άνθιμος ο διά Χριστόν σαλός (+1867) – 9 Δεκεμβρίου

Γεννήθηκε στη Σόφια της Βουλγαρίας και τα πρώτα του χρόνια τα έζησε με πολλή ευλάβεια και προσήλωση στις Ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας. Νέος νυμφεύθηκε και κατόπιν χειροτονήθηκε Ιερεύς. Μετά τον θάνατο της συζύγου του ήλθε στο Άγιον Όρος, περί το 1830, κι έγινε μοναχός στη μονή Σίμωνος Πέτρας.

Το 1841 επέλεξε ένα δύσκολο δρόμο αγιότητος, την διά Χριστόν σαλότητα, και αναχώρησε για τις αθωνικές ερημιές. Συχνά πήγαινε στη μονή του Αγίου Παντελεήμονος και του άρεσε ν΄ ακούει την ακολουθία από τον νάρθηκα προσποιούμενος, για να ταπεινώνεται, τον σαλό.

Οι πολιτικοί ηγέτες, ο Γέροντας Παΐσιος και ο Μακρυγιάννης

Βλέποντας τον από Ανατολάς κίνδυνο για την Θράκη, μετέβη στην Κομοτηνή για να στηρίξη εκχριστιανισθέντες Μουσουλμάνους. Ήθελε να παραμείνη μαζί τους για ενα διάστημα για να βοηθήση.

Στα θέματα της Πατρίδος δεν ήθελε οι Χριστιανοί να είναι αδιάφοροι. Πολύ λυπόταν που έβλεπε πνευματικούς ανθρώπους να επιζητούν να βολευθούν οι ίδιοι και να μην ενδιαφέρωνται για την Πατρίδα. Ο καημός του και η απορία του ήταν πως οι υπεύθυνοι δεν αντιλαμβάνονται που οδηγούμαστε. Ο ίδιος από παλαιά διέβλεπε την σημερινή κατάσταση και ανησυχούσε, αλλά δεν διέσπειρε τις ανησυχίες του στον κόσμο. Έλεγε: «Από το κακό που επικρατεί σήμερα θα βγει μεγάλο καλό».

Άγιος Μάξιμος ο Γραικός, ο Βατοπαιδινός, ο εξ Άρτης

Ο κατά κόσμον Μιχαήλ Τριβώλης, υιός των επιφανών, πλουσίων και ευσεβών γονέων Μανουήλ και Ειρήνης, κατήγετο από την Λακεδαίμονα της Πελοποννήσου, αλλά γεννήθηκε στην Άρτα της Ηπείρου το 1470. Έλαβε καλή μόρφωση, στην αρχή από τον πατέρα του και στην συνέχεια από τον ιερέα Ιωάννη Μόσχο. Έφηβος φοίτησε στο περίφημο ελληνικό σχολείο της Άρτας.

Tο μυστήριο της μετανοίας

Ο άσωτος υιός επιστρέφει στην αγκαλιά του πατέρα του (Κατά Λουκάν κεφ. ΙΕ' στίχοι 11-32)

Είναι το μυστήριο της μετάνοιας μιας ψυχής, που συναισθάνεται την ευγνωμοσύνη αλλά και την ενοχή της ενώπιον του Χριστού, που σταυρώθηκε για να αναλάβει τις αμαρτίες μας και να μας επιστρέψει στον Παράδεισο. Ομολογεί κατόπιν ο άνθρωπος τις αμαρτίες του και υπόσχεται να αγωνιστεί για να εφαρμόσει το θέλημα του Θεού με ακρίβεια και αγάπη.

* * *

Αμαρτία είναι η παράβαση του θελήματος του Θεού. Συχνά έρχονται στον εξομολόγο άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι δεν έχουν κάνει σοβαρές αμαρτίες. Νομίζουν ότι αμαρτία είναι μόνον ο φόνος, η μοιχεία κλπ. Όμως η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η περιφρόνηση του Θεού. Και περιφρονεί κανείς το Θεό όταν δεν ενδιαφέρεται να μάθει το θέλημά Του και να το εφαρμόσει στη ζωή του. Έτσι απομακρύνεται σταδιακά από το Θεό και χάνει την ουράνια βασιλεία και μακαριότητα. Αυτό είναι ο πνευματικός θάνατος.

* * *

Κανείς δεν εφεύρε την εξομολόγηση! Μας την παρέδωσε ο ίδιος ο Χριστός, όταν έδωσε στους Αποστόλους εντολή να συγχωρούν αμαρτίες, εν ονόματι του Θεού. Από τότε οι Απόστολοι χειροθέτησαν τους επισκόπους και αυτοί με τη σειρά τους, τους ιερείς και ποιμένες μέχρι σήμερα. Όσο μεγάλος άγιος και να είναι κανείς, δεν σώζεται χωρίς την εξομολόγηση, γι’ αυτό και ανήκει στα υποχρεωτικά μυστήρια, όπως και το βάπτισμα.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Η Πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών είναι το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Οι ακολουθίες είναι μακρότερες και εκλεκτότερες. Στη συνήθη ακολουθία των λοιπών εβδομάδων θα προστεθούν δυο νέες μεγάλες ακολουθίες· Την Πέμπτη ο Μεγάλος Κανόνας και το Σάββατο ο Ακάθιστος Ύμνος. Κανονικά το αποκορύφωμα αυτό θα έπρεπε να αναζητηθεί στην επόμενη, στην Έκτη εβδομάδα των Νηστειών, που είναι και η τελευταία της περιόδου αυτής. Αλλά όλα στη λατρεία μας έχουν τακτοποιηθεί από τους πατέρες με πολλή μελέτη και περίσκεψη. Με «διάκριση» κατά την εκκλησιαστική έκφραση. Μετά από την τελευταία εβδομάδα ακολουθεί η Μ. Εβδομάδα, με πυκνές και μακρές ακολουθίες, ανάλογες προς τα μεγάλα εορτολογικά θέματα. Μεταξύ αυτής και του αποκορυφώματος της Τεσσαρακοστής έπρεπε να μεσολαβήσει μια περίοδος σχετικής αναπαύσεως, μια μικρή ανάπαυλα. Το τόσο λοιπόν ανθρώπινα αναγκαίο μεσοδιάστημα είναι η τελευταία εβδομάδα και την έξαρση του τέλους βαστάζει η πρότελευταια.
Πότε ψάλλεται ο Μ. Κανόνας;